Beartais Chuntasaíochta

Tá na beartais shuntasacha chuntasaíochta a úsáideadh in ullmhú na ráiteas airgeadais leagtha amach thíos. Tá na beartais seo curtha i bhfeidhm go comhsheasmhach sna blianta airgeadais go léir atá curtha i láthair ach amháin má luaitear a mhalairt.

Bunús an ullmhúcháin

Ullmhaíodh na ráitis airgeadais de réir choinbhinsiún an chostais stairiúil, mar atá leasaithe ag tomhas na maoine infheistíochta agus sócmhainní agus dliteanas airgeadais áirithe ar luach cóir trí bhrabús nó chaillteanas.

Éilíonn ullmhú ráiteas airgeadais i gcomhréir le FRS 102 go n-úsáidfear príomh-bhoinn tuisceana áirithe maidir leis an todhchaí, agus príomhfhoinsí eile de neamhchinnteacht meastacháin ag an dáta tuairiscithe. Éilíonn sé freisin ar na Stiúrthóirí a breithiúnas a fheidhmiú agus beartais chuntasaíochta an Chomhlachta á gcur i bhfeidhm. Nochtar i nóta 3 na réimsí lena mbaineann leibhéal breithiúnais níos airde nó na réimsí ina bhfuil riosca suntasach ag toimhdí agus meastacháin a bheith ina gcúis le coigeartú ábhartha ar mhéideanna carraeireachta sócmhainní agus dliteanas laistigh den chéad bhliain airgeadais eile.

Gnóthas leantach

Ullmhaítear na ráitis airgeadais rialála ar bhonn gnóthais leantaigh cuntasaíochta. Comhlíonann an Comhlacht a riachtanais chaipitil oibre ó lá go lá trína chúlchistí airgid agus a hiasachtaí. Bhreithnigh na Stiúrthóirí gníomhaíochtaí gnó an Chomhlachta agus conas a ghineann sé luach, mar aon leis na príomhthreochtaí agus fachtóirí ar dócha go mbeidh tionchar acu ar fhorbairt sa todhchaí, ar fheidhmíocht gnó lena n-áirítear leachtacht agus rochtain ar mhaoiniú. Tá na Stiúrthóirí tar éis machnamh cúramach a dhéanamh ar úsáid bhonn an ghnóthais leantaigh agus na ráitis airgeadais á n-ullmhú acu. Tar éis a measúnú, tuairiscíonn na Stiúrthóirí go bhfuil siad sásta agus go measann siad go bhfuil sé cuí gur gnóthas leantach í an Comhlacht, a bhfuil dóthain acmhainní aici chun leanúint ar aghaidh ag feidhmiú ar feadh tréimhse 12 mhí ar a laghad ó dháta ceadaithe na ráiteas airgeadais. Agus an measúnú seo á dhéanamh rinne na Stiúrthóirí breithniú ar an timpeallacht mhaicreacnamaíoch reatha, rud a chruthaíonn éiginnteacht i gcónaí, go háirithe maidir le leibhéal an éilimh ar sheirbhísí an Chomhlachta agus staid airgeadais an Chomhlachta, lena n-áirítear sreabha airgid, staid leachtachta agus áiseanna iasachtaíochta. Léiríonn réamhaisnéisí agus réamh-mheastacháin an Chomhlachta, ag cur san áireamh athruithe réasúnta féideartha ar fheidhmíocht trádála, gur cheart go mbeadh an Comhlacht in ann oibriú laistigh de leibhéal a chúlchistí airgid reatha agus a hiasachtaí. Níl aon éiginnteacht ábhartha sainaitheanta ag na Stiúrthóirí a chuir amhras suntasach ar an gcumas leanúint ar aghaidh mar ghnóthas leantach thar thréimhse an mheasúnaithe. Ar an ábhar sin, leanann na Stiúrthóirí ag glacadh le bonn cuntasaíochta an ghnóthais leantaigh agus na ráitis airgeadais á n-ullmhú.

Aithint ioncaim

Tomhaistear ioncam ag luach cóir na comaoine faighte nó infhaighte agus is ionann é agus an méid infhaighte ar sheirbhísí a cuireadh ar fáil, lascainí agus lacáistí ceadaithe ag an Comhlacht agus cánacha breisluacha.

Aithníonn an Comhlacht ioncam nuair is féidir méid an ioncaim agus na gcostas a thomhas go hiontaofa; is dócha go rachaidh sochair amach anseo chuig an eintiteas agus nuair a bheidh na sainchritéir a bhaineann le gach ceann de bhealaí díola an Chomhlachta comhlíonta, mar a thuairiscítear thíos.

Dleachtanna Calafoirt:

Eascraíonn ioncam ó Dhleachtanna Calafoirt ó tháillí ar úsáideoirí Calafoirt agus cuimsíonn sé dleachtanna earraí, dleachtanna árthaí agus príomhsheirbhísí eile a chuirtear ar fáil ar nós tarraingthe agus píolótaíocht. Gearrtar Dleachtanna Earraí de réir sceideal muirear atá bunaithe ar Aicmithe Trádála Idirnáisiúnta Caighdeánacha. Gearrtar Dleachtanna Árthaí i dtaobh theacht árthaigh agus tá rátaí bunaithe agus inmhuirir ar ghlantonnáiste nó leath d’olltonnáiste an árthaigh, cibé acu is mó. Gearrtar Seirbhísí Tarraingthe agus Píolótaíochta bunaithe ar úsáid.

Aithnítear ioncam ó Dhleachtanna Calafoirt trí thagairt a dhéanamh don dáta ar tháinig an soitheach isteach sa Chalafort.

Cíosanna:

Eascraíonn ioncam cíosa go príomha as réadmhaoin chíosa a bhaineann leis an gCalafort agus aithnítear é faoi threoir na tréimhse lena mbaineann an cíos. Gearrtar cíos de réir théarmaí an chomhaontaithe cíosa.

Ioncam Eile:

Cuimsíonn ioncam eile atá san áireamh sa Láimhdeachas ná Táillí Cheadúnais agus ioncam ó Stáisiún Seirbhíse comhtháite agus Páirc Trucailí an Chomhlachta. Aithnítear ioncam faoi threoir na tréimhse lena mbaineann an t-ioncam.

Ioncam Eile:

Tuilleann an Comhlacht ioncam úis agus ioncam deontais freisin. Tugtar cuntas i leith gach ceann de na sruthanna ioncaim sin mar atá leagtha amach thíos:

Ioncam Úis:

Aithnítear ioncam úis trí mhodh an ráta úis ghlain. Cuirtear ioncam úis i láthair mar ‘ús infhaighte agus ioncam dá shamhail’ sa chuntas Brabúis agus Caillteanais.

Ioncam Deontais:

Cuireann an Comhlacht an tsamhail fabhraithe i bhfeidhm mar aitheantas ar ioncam deontais.

Aithnítear deontais a bhaineann le hioncam ar bhonn córasach thar na tréimhsí ina n-aithníonn an Comhlacht na costais ghaolmhara a bhfuil sé beartaithe an deontas a chúiteamh ina leith. Aithnítear deontas a thagann chun bheith infhaighte mar chúiteamh ar chostais tabhaithe cheana féin gan aon chostais ghaolmhara sa todhchaí san ioncam sa tréimhse ina mbíonn sé infhaighte.

Aithnítear deontais a bhaineann le sócmhainní in ioncam ar bhonn córasach thar shaolré ionchais measta na sócmhainne. Sa chás go ndéantar cuid de dheontas a bhaineann le sócmhainn a iarchur, aithnítear é mar ioncam iarchurtha agus ní asbhaintear é ó suim ghlanluacha na sócmhainne.

Ní aithnítear deontais go dtí go mbíonn cinnteacht réasúnta:

1. comhlíonfaidh an Comhlacht na coinníollacha a bheidh ag gabháil leo; agus
2. gheofar na deontais.

Nuair a bhíonn deontas inaisíoctha aithnítear é mar dhliteanas nuair a chomhlíonann an aisíocaíocht an sainmhíniú ar dhliteanas.

Sócmhainní seasta inláimhsithe

(i) Costas

Luaitear sócmhainní seasta inláimhsithe ag costas, lúide dímheas cnuasaithe agus caillteanais bearnaithe cnuasaithe.

Áirítear leis an gcostas an bunphraghas ceannaigh, costais atá inchurtha go díreach i leith an tsócmhainn a thabhairt go dtí a suíomh oibre agus riocht lena húsáid bheartaithe, costais díchóimeála agus athchóirithe agus costais iasachtaithe arna gcaipitliú. Áirítear le sócmhainní seasta inláimhsithe costais chaipitlithe fostaithe, úis agus costais eile atá inchurtha go díreach i leith na sócmhainne.

Is iad sócmhainní bonneagair ná na sócmhainní sin atá tréithrithe mar shaol úsáideach beagnach gan teorainn a bheith acu agus a tógadh, go ginearálta, roinnt blianta ó shin ach nach cosúil go dtógfaí mar sin sa lá atá inniu ann. Ina measc tá sócmhainní Balla an Bhulla Thuaidh agus Balla an Bhulla Theas. Iompraítear sócmhainní bonneagair ag luacháil nialasach agus gearrtar costas a gcothabhála ar an gCuntas Brabúis agus Caillteanais. Déanfar caipitliú ar aon chaiteachas feabhsaithe suntasach amach anseo ar shócmhainní bonneagair.

(ii) Dímheas agus luachanna iarmharacha

Ríomhtar dímheas ar shócmhainní, agus úsáid á baint as modh na líne dírí, chun an costas a leithdháileadh ar a luachanna iarmharacha thar an saol úsáideach measta mar seo a leanas:

Déantar athbhreithniú ar luachanna iarmharacha agus saol úsáideach na sócmhainní, agus déantar iad a choigeartú, más cuí, ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe. Is ar bhonn ionchasach a thugtar cuntas i leith éifeacht aon athraithe.

(iii) Breiseanna ina dhiaidh sin agus comhpháirteanna móra

Ní áirítear costais ina dhiaidh sin, lena n-áirítear iniúchtaí móra, i suim ghlanluacha na sócmhainne nó aithnítear iad mar shócmhainn ar leith, de réir mar is cuí, ach amháin nuair is dócha go sreabhfaidh sochair eacnamaíocha a bhaineann leis an mír chuig an gComhlacht agus gur féidir an costas a thomhas go hiontaofa.

Dí-aithnítear suim ghlanluacha aon chomhpháirte athsholáthair. Déileáiltear le mór-chomhpháirteanna mar shócmhainn ar leith sa chás go bhfuil patrúin tomhaltais suntasacha éagsúla acu maidir le sochair eacnamaíocha agus déantar iad a dhímheas ar leithligh thar a saolré úsáideach.

Cláraítear mar chaiteachas costais deisiúcháin, cothabhála agus mionchigireachta de réir mar a fhulaingítear iad.

(iv) Sócmhainní le linn tógála

Is ag costas a iompraítear sócmhainní le linn tógála. Ní dhéantar na sócmhainní sin a dhímheas go mbeidh siad ar fáil le húsáid.

(v) Dí-aithint

Déantar sócmhainní inláimhsithe a dhí-aithint nuair a dhiúscraítear iad nó áit nach bhfuil súil le haon tairbhí eacnamaíocha amach anseo. Ar dhiúscairt, aithnítear an difríocht idir na glanfháltais diúscartha agus an tsuim ghlanluacha sa bhrabús nó caillteanas.

Costais iasachta

Déantar costais iasachta i leith tógáil sócmhainní seasta inláimhsithe atá inchurtha go díreach a chaipitliú mar chuid de chostas na sócmhainní sin. Cuirtear tús le caipitliú nuair a thabhaítear costais airgeadais agus caiteachais don tsócmhainn agus nuair atá gníomhaíochtaí atá riachtanach chun an tsócmhainn a fháil réidh lena húsáid ar siúl. Cuirtear deireadh le caipitliú i gcás ina bhfuil na gníomhaíochtaí go léir is gá chun an tsócmhainn atá réidh le húsáid a fháil críochnaithe go substaintiúil.

Dreidireacht

Déantar dreidireacht chaipitiúil, a fheabhsaíonn rochtain nó bonneagar an Chalafoirt, a chaipitliú mar chuid den tsócmhainn sheasta ghaolmhar agus déantar é a dhímheas thar a shaolré úsáideach measta.

Réadmhaoin infheistíochta

Déanann an Comhlacht tomhais ar mhaoin infheistíochta ag a gcostas ar tús-aitheantas. Tá an costas as maoin infheistíochta cheannaithe déanta suas dá praghas ceannaigh agus d’aon chostas atá inchurtha díreach ina leith ar nós táillí gairmiúla as seirbhísí dlí, cánacha um aistriú maoine agus costais idirbhirt eile. Cláraítear costais arna bhfulaingt agus staidéir mhargaidh á ndéanamh sula gceannaítear maoin de réir mar a fhulaingítear iad.

Déantar maoine infheistíochta ar féidir a luach cóir a thomhas go hiontaofa gan chostas nó iarracht mhíchuí, a thomhas ag luach cóir ar gach dáta tuairiscithe agus aithnítear athruithe ar luach cóir i mbrabús nó i gcaillteanas.

D’fhostaigh an Comhlacht speisialtóirí luachála neamhspleácha chun luach cóir na maoine infheistíochta amhail an 31 Nollaig 2023 a chinneadh. Mínítear tuilleadh i nóta 12 ar na príomhbhoinn tuisceana a úsáideadh chun luach cóir na maoine infheistíochta a chinneadh.

Sócmhainní doláimhsithe

Iompraítear bogearraí ríomhaire ar a gcostas lúide amúchadh carntha agus caillteanais bhearnaithe carntha. Déantar bogearraí a amúchadh thar a shaolré úsáideach measta, 10 mbliana, ar bhonn líne dírí. Ní mheastar go bhfuil luach iarmharach ag bogearraí. I gcás ina léiríonn fachtóirí, amhail dul chun cinn teicneolaíochta nó athruithe ar phraghsanna an mhargaidh, go bhfuil athrú tagtha ar shaolré úsáideach na mbogearraí, leasaítear an saol úsáideach go hionchasach chun na cúinsí nua a léiriú. Déantar athbhreithniú ar shócmhainní seasta doláimhsithe le haghaidh bearnaithe má thugtar le fios go bhféadfadh an tsócmhainn sheasta doláimhsithe a bheith lagaithe.

Lagú sócmhainní neamhairgeadais

Ag gach dáta Clár Comhardaithe déantar sócmhainní neamhairgeadais nach bhfuil tugtha anonn ag luach cóir a mheasúnú chun a chinneadh an bhfuil comhartha ann go bhféadfadh lagú a bheith ar an tsócmhainn (nó ar aonad giniúna airgid na sócmhainne). Má tá a leithéid de chomhartha ann meastar luach inaisghabhála na sócmhainne (nó aonad giniúna airgid na sócmhainne).

Is é luach inaisghabhála na sócmhainne (nó aonad giniúna airgid na sócmhainne) ná luach cóir na sócmhainne lúide costais agus luach úsáide na sócmhainne, cibé acu is airde. Is é an luach úsáide ná luach reatha na sreafaí airgid don todhchaí a meastar go gcinnfidh siad ó úsáid leanúnach na sócmhainne (nó an t-aonad giniúna airgid) agus óna diúscairt sa deireadh. Agus luach úsáide á thomhas déantar sreafaí airgid réamhchánach agus úis a lascainiú trí úsáid a bhaint as ráta lascaine réamhchánach a léiríonn an ráta margaidh reatha saor ó riosca agus na rioscaí a bhaineann go sonrach leis an tsócmhainn nach bhfuil na meastacháin sreafa airgid amach anseo coigeartaithe ina leith.

Má mheastar go bhfuil méid in-aisghabhála na sócmhainne (nó aonad giniúna airgid na sócmhainne) níos ísle ná an tsuim ghlanluacha, laghdaítear an méid carraeireachta go dtí an tsuim in-aisghabhála. Aithnítear caillteanas bearnúcháin sa chuntas Brabúis agus Caillteanais ach amháin má dhéantar an tsócmhainn a athluacháil nuair a aithnítear an tsuim in Ioncam Cuimsitheach Eile go dtí méid aon athluachála a aithníodh roimhe seo. Ina dhiaidh sin aithnítear aon bharrachas i mbrabús nó caillteanas.

Má bhíonn aisiompú i gceist le caillteanas bearnúcháin ag tráth níos déanaí, méadaítear glanluach na sócmhainne (nó aonad giniúna airgid na sócmhainne) chuig meastachán athbhreithnithe a méid inaisghabhála, ach ní dhéantar amhlaidh ach amháin sa mhéid nach sáraíonn an glanluach athbhreithnithe an glanluach a dhéanfaí a shocrú (glan ó dhímheas) mura n-aithneofaí aon chaillteanas bearnúcháin i dtréimhsí roimhe sin. Aithnítear aisiompú maidir le caillteanas bearnúcháin sa chuntas Brabúis agus Caillteanais, ach amháin má thugtar ar aghaidh an tsócmhainn ag méid athluacháilte.

Airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim

Áirítear in airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim airgead ar láimh, taiscí arna sealbhú ar ghlao-dhualgas le bainc agus infheistíochtaí ardleachta gearrthéarmacha eile a bhfuil aibíochtaí bunaidh de thrí mhí nó níos lú acu. Maidir le taiscí bainc a bhfuil dátaí aibíochta tosaigh acu de níos mó ná trí mhí, ní airgead ná coibhéisí airgid iad agus cuirtear i láthair iad mar infheistíochtaí sócmhainne reatha.

Fardail

Sonraítear fardail ag costas. Is míreanna intomhalta iad fardail agus aithnítear mar speansas iad sa tréimhse ina n-úsáidtear iad.

Áirítear leis an gcostas an costas ceannaigh, agus áit is cuí, dleachtanna ar allmhairí agus costais iompair.

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe, déantar fardail a mheas le haghaidh lagaithe. Má tá lagú ar mhír fhardail, laghdaítear an fardal sainaitheanta go dtí a mhéid in-aisghabhála agus aithnítear muirear bearnúcháin sa chuntas Brabúis agus Caillteanais. Sa chás go n-aithnítear aisiompú an bhearnúcháin déantar an muirear bearnúcháin a fhreaschur, suas go dtí an bunchaillteanas bearnúcháin, agus aithnítear é mar chreidmheas sa chuntas Brabúis agus Caillteanais.

Airgeadraí eachtracha

(i) Airgeadra feidhmiúil agus tuairiscithe

Is é airgeadra feidhmiúil agus tuairiscithe an Chomhlachta ná an euro, agus é ainmnithe ag an tsiombail “€” agus mura sonraítear a mhalairt, tá na ráitis airgeadais tuairiscithe sna mílte (‘000).

(ii) Idirbhearta agus iarmhéideanna

Aistrítear idirbhearta in airgeadra eachtrach go dtí an t-airgeadra feidhmiúil agus úsáid á baint as rátaí malairte ar an láthair ar dhátaí na n-idirbheart.

Ag deireadh gach tréimhse aistrítear míreanna airgid airgeadra go Euro agus an ráta reatha á úsáid. Aistrítear míreanna neamhairgid arna dtomhas ag costas stairiúil agus úsáid á baint as an ráta malairte ar dháta an idirbhirt agus déantar míreanna neamhairgid arna dtomhas ag luach cóir a thomhas agus úsáid á baint as an ráta malairte a bhí i bhfeidhm nuair a socraíodh an luach cóir.

Aithnítear sa Chuntas Brabúis agus Caillteanais gnóthachain agus caillteanais malairte eachtraí ag eascairt ó shocrú idirbheart agus ón aistriú ag rátaí malairte dheireadh na tréimhse le haghaidh sócmhainní agus dliteanas airgeadais ainmnithe in airgeadraí eachtracha.

Cuirtear gnóthachain agus caillteanais malairte eachtraí a bhaineann le hiasachtaí agus airgead tirim agus coibhéisí airgid thirim i láthair sa chuntas Brabúis agus Caillteanais faoi ‘ús iníoctha/infhaighte’. Cuirtear gach gnóthachan agus caillteanas airgeadra eachtraigh eile i láthair sa chuntas Brabúis agus Caillteanais i ‘speansais riaracháin’.

Sochair fostaithe

Soláthraíonn an Comhlacht raon sochar d’fhostaithe, lena n-áirítear sochair fostaithe gearrthéarmacha ar nós socruithe saoire le pá agus sochair iarfhostaíochta amhail pleananna pinsin sochair shainithe agus ranníocaíochtaí sainithe.

(i) Sochair ghearrthéarmacha

Déantar sochair ghearrthéarmacha, lena n-áirítear pá agus tuarastail, pá saoire agus sochair neamhairgeadais eile dá shamhail a aithint mar chostas sa tréimhse ina mbaintear leas as an tseirbhís.

Feidhmíonn an Comhlacht plean pá feidhmíochta d’fhostaithe áirithe. Aithnítear speansas sa chuntas Brabúis agus Caillteanais nuair a bhíonn oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe faoi láthair ar an gComhlacht íocaíochtaí a dhéanamh faoin bplean mar thoradh ar imeachtaí san am a chuaigh thart agus gur féidir meastachán iontaofa a dhéanamh ar an oibleagáid.

(ii) Sochair iarfhostaíochta

Plean ranníocaíochtaí sainithe

Feidhmíonn an Comhlacht plean ranníocaíochta sainithe dá fostaithe. Is plean pinsin é plean ranníocaíochtaí sainithe faoina n-íocann an Comhlacht ranníocaíochtaí seasta isteach in aonán ar leith. Nuair a bhíonn na ranníocaíochtaí íoctha níl aon oibleagáidí íocaíochta eile ag an Comhlacht. Aithnítear na ranníocaíochtaí mar speansas nuair atá siad dlite. Taispeántar méideanna nár íocadh sna fabhruithe sa Chlár Comhardaithe. Coinnítear sócmhainní an phlean ar leithligh ón gComhlacht i gcistí a riartar go neamhspleách.

Plean pinsin le sochair sainithe

Feidhmíonn an Comhlacht pleananna sochair shainithe d’fhostaithe áirithe. Sainmhíníonn plean sochair shainithe an sochar pinsin a gheobhaidh an fostaí ar scor, de ghnáth ag brath ar roinnt fachtóirí lena n-áirítear aois, fad seirbhíse, agus luach saothair. Is é atá i bplean sochair sainithe ná plean pinsin nach plean ranníocaíochta sainithe é. Is é an dliteanas a aithnítear sa Chlár Comhardaithe i dtaobh an phlean sochair sainithe ná luach reatha an oibleagáid sochair sainithe ag deireadh an dáta tuairiscithe lúide luach cóir shócmhainní an phlean ar an dáta tuairiscithe.

Déantar an oibleagáid sochair sainithe a ríomh agus úsáid á baint as modh na n-aonad réamh-mheasta creidmheasa.

Fostaíonn an Comhlacht achtúirí neamhspleácha go bliantúil chun an dualgas a ríomh. Cinntear an luach reatha trí lascainiú a dhéanamh ar íocaíochtaí measta na todhchaí ag baint úsáide as torthaí an mhargaidh ar bhannaí corparáideacha ardchaighdeáin atá ainmnithe in Euro agus a bhfuil téarmaí acu atá gar do thréimhse mheasta na n-íocaíochtaí amach anseo.

Déantar luach cóir shócmhainní an phlean a thomhas de réir ordlathas luacha chóir FRS 102 agus de réir bheartas an Comhlacht do shócmhainní ar an gcuma chéanna. Maidir leis an gcuid is mó de shócmhainní plean is ionann é sin agus an praghas luaite i margadh gníomhach. Áit nach bhfuil praghsanna luaite ar fáil baintear úsáid as teicnící cuí um luacháil chun an luach cóir a mheas. Is í an tsócmhainn a aithnítear sa Chlár Comhardaithe maidir leis an bplean sochair shainithe ná luach cóir shócmhainní an phlean ag dáta an chláir chomhardaithe lúide an oibleagáid sochair shainithe ag deireadh dháta an chláir chomhardaithe. Tá an tsócmhainn pinsin in-aisghabhála trí rátaí ranníocaíochta amach anseo a choigeartú nó nuair a fhoirceanntar na scéimeanna.

Tá costas an phlean sochair sainithe, atá aitheanta i mbrabús nó caillteanas mar chostais fostaí, ach amháin áit a bhfuil sé cuimsithe i gcostas sócmhainne, déanta suas mar seo a leanas:

1. an méadú ar dhliteanas sochair phinsin ag eascairt ó sheirbhís an fhostaí le linn na tréimhse; agus
2. an costas as tabhairt isteach an phlean, athruithe ar shochair, ciorrúcháin agus socraíochtaí.

Déantar an glanchostas úis a ríomh agus an ráta lascaine á chur i bhfeidhm ar ghlanmhéid an oibleagáid sochair sainithe agus luach cóir shócmhainní plean. Aithnítear an costas seo i mbrabús nó i gcaillteanas laistigh de ‘Ghlanchostas Úis’.

Maidir le gnóthachain agus caillteanais achtúireacha ag eascairt ó choigeartuithe agus athruithe taithí ar bhoinn tuisceana achtúireacha cuirtear de mhuirear nó chun sochar Ioncaim Chuimsithigh Eile iad. Cuirtear na méideanna sin i dteannta leis an toradh ar shócmhainní plean, lúide méideanna curtha san áireamh i nglanús, i láthair mar ‘atomhas ar ghlandliteanas sochair sainithe’ in Ioncam Cuimsitheach Eile.

Cánachas

Cuimsítear sa chostas cánachais le haghaidh na tréimhse an cháin reatha agus an cháin iarchurtha arna n-aithint sa tréimhse tuairiscithe. Aithnítear cáin sa chuntas Brabúis agus Caillteanais, ach amháin sa mhéid go mbaineann sé le míreanna atá aitheanta in Ioncam Cuimsitheach Eile nó go díreach i gcothromas. Sa chás seo, aithnítear cáin freisin in Ioncam Cuimsitheach Eile nó go díreach i gcothromas faoi seach.

Ní dhéantar sócmhainní agus dliteanais chánachais reatha nó iarchurtha a lascainiú.

(i) Cáin reatha

Is ionann an cháin reatha agus an méid cánach ioncaim is iníoctha ar an mbrabús inchánach don bhliain nó do bhlianta roimhe sin. Déantar an cháin a thomhas ar bhonn rátaí cánach agus dlíthe cánach atá achtaithe nó achtaithe go substaintiúil faoi dheireadh na tréimhse. Déanann an bhainistíocht meastóireacht go tréimhsiúil ar na staideanna a ghlactar i dtuairisceáin chánach maidir le cásanna ina bhfuil rialachán cánach infheidhmithe faoi réir léirmhínithe. Bunaítear leis forálacha nuair is iomchuí ar bhonn na méideanna a mheastar a bheidh le híoc leis na húdaráis chánach.

(ii) Cáin iarchurtha

Eascraíonn cáin iarchurtha as difríochtaí uainiúcháin ar difríochtaí iad idir brabúis inchánach agus Ioncam Cuimsitheach iomlán mar a shonraítear sna ráitis airgeadais. Eascraíonn na difríochtaí uainiúcháin sin ó chuimsiú ioncaim agus costas sna measúnachtaí cánach i dtréimhsí seachas na cinn ina n-aithnítear iad sna ráitis airgeadais.

Aithnítear cáin iarchurtha ar na difríochtaí uainiúcháin go léir ag an dáta tuairiscithe faoi réir eisceachtaí áirithe. Ní aithnítear caillteanais chánach neamhfhaoisimh agus sócmhainní cánach iarchurtha eile ach amháin nuair is dócha go n-aisghabhfar iad in aghaidh aisiompú dliteanais chánach iarchurtha nó brabús inchánach eile amach anseo.

Déantar an cháin iarchurtha a thomhas de réir rátaí cánach agus dlíthe cánach atá achtaithe nó achtaithe go substaintiúil faoi dheireadh na tréimhse agus a mheastar a bheith infheidhme i leith aisiompú na difríochta uainiúcháin.

Míreanna eisceachtúla

Sainaithnítear míreanna eisceachtúla ar leithligh i gCuntas Brabúis agus Caillteanais an Chomhlachta. Is éard is míreanna eisceachtúla ann ná na nithe sin inár mbreithiúnas ar gá iad a nochtadh ar leithligh de bhua a méid, a nádúr nó a minicíochta. Creideann an Comhlacht go soláthraíonn an cur i láthair seo anailís bhreise mar go leagtar béim ar mhíreanna eisceachtúla. I measc na míreanna sin tá gnóthachain ar dhiúscairt sócmhainní agus costais as athstruchtúrú gnó sa mhéid is go bhfuil siad suntasach.

Chuige sin úsáidtear fachtóirí cáilíochtúla agus cainníochtúla chun ‘míreanna eisceachtúla’ a shocrú de réir mar a shainíonn muid féin iad. Úsáideann an Comhlacht breithiúnas agus measúnú á dhéanamh ar na míreanna áirithe, a nochtar i gCuntas Brabúis agus Caillteanais an Chomhlachta agus nótaí gaolmhara mar mhíreanna eisceachtúla de bhua a méide, a gcineál agus a dteagmhas.

Athaicmiú

Rinneadh méideanna ábhartha áirithe ón mbliain roimhe a athaicmiú chun iad a ailíniú le cur i láthair na míreanna sin sa tréimhse reatha.

Ionstraimí airgeadais

Roghnaigh an Comhlacht glacadh le hAilt 11 agus 12 de FRS 102 maidir le hionstraimí airgeadais.

(i) Sócmhainní airgeadais

Aithnítear bunsócmhainní airgeadais, lena n-áirítear infháltais trádála agus eile, iarmhéideanna airgid thirim agus bainc agus taiscí gearrthéarmacha, ar phraghas an idirbhirt ar dtús, ach amháin más idirbheart maoinithe atá sa socrú, i gcás ina ndéantar an t-idirbheart a thomhas ag luach láithreach na bhfáltas todhchaí a lascainiú ag ráta úis margaidh le haghaidh ionstraim fiachais chomhchosúil.

Déantar a leithéid de shócmhainní a thabhairt ar aghaidh ina dhiaidh sin ar chostas amúchta, agus modh an úis ghlain á úsáid.

Ag deireadh gach tréimhse tuairiscithe déantar sócmhainní airgeadais a thomhaistear ag costas amúchta a mheas le haghaidh fianaise oibiachtúil ar bhearnú. Má tá sócmhainn lagaithe is é an caillteanas lagaithe an difríocht idir an tsuim ghlanluacha agus luach láithreach na sreafaí airgid measta a lascainítear ag ráta úis éifeachtúil bunaidh na sócmhainne. Aithnítear an caillteanas lagaithe i mbrabús nó caillteanas.

Más amhlaidh, i mbliain airgeadais ina dhiaidh sin, go laghdaítear méid chaillteanas lagaithe agus gur féidir ceangal oibiachtúil a dhéanamh idir an laghdú agus imeacht a tharla tar éis gur aithníodh an lagú cealaítear an caillteanas lagaithe a aithníodh roimhe sin. Bíonn an oiread freaschuir i gceist nach sáraíonn an tsuim ghlanluacha reatha an méid a bheadh sa tsuim ghlanluacha mura mbeadh an bearnú aitheanta roimhe seo. Aithnítear an freaschur lagaithe mar bhrabús nó mar chaillteanas.

Déantar sócmhainní airgeadais a dhí-aithint nuair (a) nuair a théann na cearta conarthacha ar shreabhadh airgid na sócmhainne in éag nó nuair a shocraítear iad, nó (b) nuair a aistrítear go substaintiúil na rioscaí agus na luaíochtaí go léir a bhaineann le húinéireacht na sócmhainne airgeadais chuig páirtí eile nó (c) nuair a aistrítear rialú na sócmhainne airgeadais chuig páirtí eile a bhfuil an cumas praiticiúil aige an tsócmhainn airgeadais a dhíol go haontaobhach le tríú páirtí neamhghaolmhar gan srianta breise a fhorchur.

(ii) Dliteanais airgeadais

Aithnítear bundliteanais airgeadais, lena n-áirítear nithe trádála agus nithe iníoctha eile agus iasachtaí bainc ag praghas an idirbhirt, mura rud é gur idirbheart maoinithe é an socrú, i gcás ina ndéantar an ionstraim fiachais a thomhas ag luach láithreach na n-íocaíochtaí todhchaí arna lascainiú ag ráta margaidh úis le haghaidh ionstraim fiachais chomhchosúil.

Déantar na dliteanais sin a thabhairt ar aghaidh ina dhiaidh sin ar chostas amúchta, agus modh an ráta úis ghlain á úsáid.

Aithnítear táillí a íoctar ar bhunú saoráidí iasachtaí mar chostais idirbhirt na hiasachta sa mhéid is gur dócha go mbeidh cuid den tsaoráid nó í go léir tarraingthe anuas. Sa chás seo, tá an táille iarchurtha go dtí go dtarlóidh an tarraingt anuas. Déantar costais agus táillí idirbhearta a amúchadh thar shaolré na hiasachta.

Is ionann nithe iníoctha trádála agus oibleagáidí chun íoc as earraí nó seirbhísí a fuarthas i ngnáthchúrsa gnó ó sholáthróirí. Aicmítear cuntais iníoctha mar dhliteanais reatha má tá an íocaíocht dlite taobh istigh de bhliain amháin nó níos lú. Mura bhfuil, léirítear iad mar dhliteanais neamhreatha. Aithnítear méideanna iníoctha trádála ar dtús ar phraghas idirbhirt agus tomhaistear iad ina dhiaidh sin ar chostas amúchta trí mhodh an úis ghlain.

Déantar dliteanais airgeadais a dhí-aithint nuair a chuirtear deireadh leis an dliteanas, is é sin, nuair a dhíscaoiltear an oibleagáid chonarthach, nuair a chuirtear ar ceal í nó nuair a théann sí in éag.

(iii) Fritháireamh

Déantar sócmhainní agus dliteanais airgeadais a fhritháireamh agus na glanmhéideanna a chur i láthair sna ráitis airgeadais nuair a bhíonn ceart infhorghníomhaithe chun na méideanna aitheanta a fhritháireamh agus go bhfuil rún ann socrú ar bhonn glan nó an tsócmhainn a réadú agus socrú faoi dhliteanas ag an am céanna.

Soláthairtí agus teagmhais

Is ionann soláthairtí agus dliteanais a bhfuil uainiú nó méid éiginnte acu.

Aithnítear soláthairtí nuair a bhíonn oibleagáid dhlíthiúil nó inchiallaithe reatha ar an gComhlacht mar thoradh ar imeachtaí san am atá thart, gur dócha go mbeidh gá le haistriú sochair eacnamaíocha chun an oibleagáid a shocrú agus is féidir méid na hoibleagáide a mheas go hiontaofa.

Déantar soláthairtí a thomhas ag luach reatha an mheastacháin is fearr ar an méid is gá chun an oibleagáid a réiteach trí úsáid a bhaint as ráta réamhchánach a léiríonn measúnuithe margaidh reatha ar luach ama an airgid agus na rioscaí a bhaineann go sonrach leis an dliteanas. Déantar soláthairtí a athbhreithniú ag deireadh gach bliana airgeadais agus a choigeartú chun an meastachán reatha is fearr ar an méid is gá chun an oibleagáid a réiteach a léiriú. Aithnítear leachtú na lascaine mar chostas airgeadais i mbrabús nó caillteanas, agus é curtha i láthair mar chuid de ‘ús iníoctha agus muirir chosúla’ sa bhliain airgeadais ina dtagann sé chun cinn.

Nuair atá roinnt oibleagáidí comhchosúla ann, cinntear an dóchúlacht go mbeidh gá le heis-sreabhadh mar shocrú, cinntear é trí aicme na n-oibleagáidí a bhreithniú ina hiomláine.

Ní aithnítear dliteanais theagmhasacha, a eascraíonn mar thoradh ar imeachtaí san am a chuaigh thart, mar dhliteanas toisc nach dócha go mbeidh ar an Comhlacht sochair eacnamaíocha a aistriú mar shocrú ar an oibleagáid nó nach féidir an méid a thomhas go hiontaofa ag deireadh na bliana airgeadais. Ní aithnítear oibleagáidí féideartha ach éiginnte mar dhliteanais ach is dliteanais theagmhasacha iad. Nochtar dliteanais theagmhasacha sna ráitis airgeadais ach amháin mura dócha in aon chor go dtarlóidh eis-sreabhadh acmhainní.

Ní aithnítear sócmhainní teagmhasacha. Nochtar sócmhainní teagmhasacha sna ráitis airgeadais nuair is dócha go dtarlóidh insreabhadh tairbhí eacnamaíocha.

Dáiltí chuig sealbhóirí cothromais

Aithnítear díbhinní agus dáiltí eile chuig scairshealbhóirí an Chomhlachta mar dhliteanas sna ráitis airgeadais sa tréimhse ina gceadaíonn scairshealbhóirí an Chomhlachta na díbhinní agus na dáileacháin eile. Aithnítear na méideanna sin sa ráiteas mar athruithe ar chothromas. Aithnítear díbhinní eatramhacha nuair a íoctar iad.

Scairchaipiteal

Rangaítear gnáthscaireanna mar chothromas agus aithnítear iad ag na fáltais a fhaightear. Taispeántar costais incriminteacha atá inchurtha go díreach i leith eisiúint gnáthscaireanna nó gnáthroghanna nua i gcothromas mar asbhaint, glan ó cháin, ó na fáltais.

Cuntais Tuála

Is ionann ioncam tuála agus ioncam díreach a ghearrtar bunaithe ar úsáid. Áirítear le costais tuála ábhair dhíreacha, saothar díreach agus sciar cuí de na forchostais ábhartha, arna gcionroinnt ar an mbonn seo a leanas:

Cuntais phíolótaíochta

Is ionann ioncam píolótaíochta agus ioncam díreach a ghearrtar bunaithe ar úsáid. Is ionann costais phíolótacha agus ábhair dhíreach, saothar díreach agus cion cuí de na forchostais ábhartha leithdháilte ar an mbonn seo a leanas: